Urlop – rodzaje, długość i warunki

Urlop to jedno z praw przysługujących pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, o których stanowi kodeks pracy. Oprócz urlopu wypoczynkowego, przepisy przewidują możliwość uzyskania dnia wolnego od pracy w związku takimi wydarzeniami jak ślub, pogrzeb bliskiej osoby, wyjazd na szkolenie czy pisanie pracy magisterskiej.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy, regulowany przez prawo. Pracodawca nie zawsze musi godzić się na jego udzielenie pracownikowi, który akurat o ten urlop wnioskuje. Warto jednak podkreślić, że prawo do urlopu jest niezbywalne, co oznacza, że pracodawca nie może pozbawić go pracownika, a osoba zatrudniona nie może się tego przywileju zrzec.

Urlop wypoczynkowy – co warto wiedzieć?

Zgodnie z regulacjami zawartymi w kodeksie pracy, wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od tego, jak długo pracownik był dotychczas zatrudniony. Pod uwagę bierzemy czas pracy na rzecz aktualnego pracodawcy oraz czas pracy na rzecz poprzednich pracodawców.

Pracownikowi, który przepracował mniej niż 10 lat przysługuje urlop w wymiarze 20 dni, natomiast osoba zatrudniona ponad 10 lat ma prawo do 26 dni urlopowych.  Każdy zatrudniony po raz pierwszy, wraz z upływem każdego kolejnego miesiąca pracy zyskuje prawo do urlopu w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego po przepracowaniu całego roku. Zatrudnieni na niepełny etat także są uprawnieni do ubiegania się o urlop. Jego wymiar ustalany jest w oparciu o zasady dotyczące wymiaru dla osoby zatrudnionej na cały etat, proporcjonalnie do tego wymiaru.

Warto podkreślić, że do okresu pracy, na podstawie którego ustala się wymiar urlopu, wlicza się okresy z tytułu ukończenia szkół, między innymi zasadniczej, średniej zawodowej, średniej ogólnokształcącej, policealnej czy wyższej. Okresy te nie podlegają jednak sumowaniu. W przypadku szkoły wyższej jest to osiem lat, szkoły policealnej – 6 lat, średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata.

Niezapowiedziany urlop, czyli urlop na żądanie

Każdy pracownik jest uprawniony do 4 dni urlopu na żądanie w każdym roku kalendarzowym. By z niego skorzystać należy o takim zamiarze powiadomić pracodawcę zanim rozpocznie się dzień pracy. Nie ma konieczności uzasadniania wniosku o urlop na żądanie, a przyznawany jest on w ramach wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Urlop bezpłatny – podstawowe informacje

W przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego, urlop bezpłatny nie jest udzielany w celu zregenerowania sił pracownika. W trakcie jego trwania osoba zatrudniona nie otrzymuje wynagrodzenia, pomimo faktu trwania umowy. Podczas urlopu bezpłatnego świadczenie pracy na rzecz pracodawcy zostaje zawieszone, dlatego też w tym okresie nie może on zwolnić pracownika. Kodeks pracy przewiduje możliwość udzielenia urlopu bezpłatnego na dowolny cel lub w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy, jeżeli pracownik wyrazi swoją zgodę pisemnie, a pracodawcy zawrą stosowne porozumienie.

Urlop okolicznościowy – kiedy można się ubiegać?

Jak sama nazwa wskazuje, o urlop okolicznościowy można wnioskować, gdy zaistnieją szczególne, ważne okoliczności. Jest on udzielany na czas trwania określonego wydarzenia, a okres jego trwania osobie zatrudnionej przysługuje wynagrodzenie. Wymiar tego rodzaju urlopu zależy od specyfiki wydarzenia i ewentualnie stopnia pokrewieństwa względem osoby, której dotyczą wyjątkowe okoliczności. Przykładowo, na własny ślub można otrzymać 2 dni urlopu, podobnie jak w przypadku narodzin dziecka, śmierci oraz pogrzebu matki, ojca, macochy, ojczyma, małżonka i dziecka. O 1 dzień urlopu z kolei ubiegać może się pracownik, którego dziecko bierze ślub.

Opieka nad dzieckiem – zasady udzielania

Każdy pracownik, który wychowuje dziecko do 14. roku życia ma prawo do płatnego zwolnienia na opiekę nad małoletnim w wymiarze do 16 godzin lub 2 dni (w zależności od deklaracji pracownika). Wykorzystanie dni wolnych na opiekę nad dziećmi nie ma wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego.

Urlop na poszukiwanie pracy – kiedy przysługuje?

Jeśli pracodawca wypowie umowę o pracę z minimum dwutygodniowym okresem wypowiedzenia, osoba zatrudniona może skorzystać z urlopu w celu poszukiwania innego miejsca zatrudnienia. Wymiar zwolnienia w tym przypadku jest uzależniony od długości okresu wypowiedzenia. W przypadku wypowiedzenia dwutygodniowego lub miesięcznego wynosi on 2 dni robocze, na natomiast w razie wypowiedzenia trzymiesięcznego – 3 dni robocze.

Urlop szkoleniowy – na czym polega?

O urlop szkoleniowy może wnioskować pracownik, który przygotowuje się do egzaminu eksternistycznego, maturalnego oraz potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (w wymiarze 6 dni). Zwolnienie tego rodzaju przysługuje również osobie będącej na ostatnim roku studiów, która musi przystąpić do pisania pracy dyplomowej, przygotować się i przystąpić do egzaminu dyplomowego. Wymiar takiego urlopu wynosi 21 dni. Zwolnienie w celu podwyższania kwalifikacji nie wpływa na wymiar urlopu wypoczynkowego, a pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za okres jego trwania.

Urlopy w związku z narodzinami i wychowaniem dziecka

Przepisy polskiego prawa pracy przewidują także urlop ojcowski, tacierzyński, macierzyński, rodzicielski oraz wychowawczy. Urlop macierzyński dla jednego dziecka trwa 20 tygodni, a ojcowski 14 dni roboczych. Z kolei długość urlopu tacierzyńskiego zależy od tego, jaką część urlopu macierzyńskiego wykorzysta matka dziecka. Łączny wymiar urlopu rodzicielskiego, w przypadku jednego dziecka, wynosi 32 tygodnie. Urlop wychowawczy jest bezpłatny i może zostać udzielony nawet na 3 lata.

Co warto wziąć na pierwszy wyjazd do pracy za granicę?

Co warto wziąć na pierwszy wyjazd do pracy za granicę?