Umowa o pracę czy o dzieło? Poznaj najważniejsze różnice w umowach!

Jaka forma zatrudnienia będzie najkorzystniejsza w Twoim przypadku? Przemyśl to, zanim podpiszesz umowę o pracę. Tłumaczymy, na czym polegają poszczególne rodzaje umów w sprawie pracy i różnice między nimi.

Dla wielu młodych ludzi umowa o pracę na czas nieokreślony jest przejawem stabilizacji zawodowej i swego rodzaju celem na ścieżce kariery. Trzeba jednak pamiętać, że każda forma zatrudnienia ma swoje zalety i wady; niektóre branże poza tym faworyzują konkretne umowy (np. copywriterzy z reguły pracują w ramach umowy o dzieło). Zanim więc podejmiesz decyzję dotyczącą podpisania umowy lub jej odrzucenia, przyjrzyj się najczęściej występującym rodzajom umów.

Umowa o pracę

Taką umowę reguluje kodeks pracy, w przeciwieństwie do umowy o dzieło i umowy zlecenia, które są umowami cywilnoprawnymi i reguluje je kodeks cywilny, dając większą swobodę w kształtowaniu ich warunków. Umowa o pracę oznacza, że jedna strona zobowiązuje się realizować zadania w sposób ciągły i powtarzający się dla drugiej strony, natomiast ta druga zobowiązuje się do wypłacania wynagrodzenia.

Ponadto podlega zasadom kodeksu pracy, co dotyczy ustawowych godzin i czasu pracy, prawa do dni wolnych i urlopów, wypłacania zasiłków chorobowych, honorowania zwolnień lekarskich czy urlopu macierzyńskiego, a także minimalnej stawki godzinowej. Pracownik zostaje na jej podstawie objęty ubezpieczeniem zdrowotnym i społecznym.

Umowę sporządza się w formie pisemnej, zawierając w niej rodzaj i miejsce wykonywanej pracy, informację o wymiarze czasowym, terminie rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzeniu. W razie niejasności czy konfliktów pomocą służy sąd pracy, a łamanie praw skutkuje kontrolą z Inspekcji Pracy.

Zaletą jest bez wątpienia stabilizacja i gwarancja działania zgodnie z kodeksem pracy – pracownik ma prawo do urlopu czy do przestrzegania godzin pracy. Pracownik ma możliwość uzyskania kredytu, co nie dotyczy osób zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych. Jest chroniony przed rozwiązaniem umowy i zostaje objęty ubezpieczeniami. Nie może jednak przekazać pracy innej osobie, a praca jest mało elastyczna jeśli chodzi o jej miejsce i czas.

Umowa zlecenie

W tym wypadku mamy do czynienia ze zleceniodawcą i zleceniobiorcą. Obie strony są równorzędnymi podmiotami w świetle prawa. Na rzecz zleceniodawcy wykonuje się jasno określone czynności, na przykład wykonanie fotografii, w konkretnym czasie lub bezterminowo. Zleceniobiorca nie jest rozliczany z rezultatu, a wykonania czynności – nie płaci się mu za ilość zdjęć, tylko za sam fakt ich wykonania. Jeśli firma oczekuje konkretnego rezultatu, powinna zaproponować zawarcie umowy o dzieło.

Praca w ramach umowy zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna. Co również ważne, nie powinna mieć cech charakterystycznych dla umowy o pracę, jak podporządkowanie organizacyjne czy dyspozycyjność w ściśle określonych godzinach – wówczas zleceniodawca powinien raczej dać umowę o pracę, nie żadną z umów cywilnoprawnych. W przypadku umowy zlecenia nie istnieje stosunek podporządkowania. Może być zawarta w formie ustnej, choć na ogół sporządza się wersję pisemną. Wynagrodzenie jest określone przez umowę. Nie jest obowiązkowe potwierdzenie zakończenia współpracy. Zleceniobiorca nie jest uprzywilejowany w kwestii opłat za roszczenia sądowe (w sądzie cywilnym).

Jeśli dla zleceniobiorcy dana praca jest jedynym źródłem dochodu, zleceniodawca ma obowiązek opłacania składek. Jeśli jednak zleceniobiorca ma opłacane składki na przykład z tytułu umowy o pracę, zleceniodawca nie musi opłacać świadczenia – choć może to robić. Na ogół okres realizacji pracy w ramach umowy zlecenia nie wlicza się do stażu pracy. Ponadto możliwe jest powierzenie komuś innemu realizacji zlecenia – za zgodą zleceniodawcy i bez odpowiedzialności za pracę.

Umowa o dzieło

To inny typ umowy cywilnoprawnej; w tym wypadku również obie strony są równorzędnymi podmiotami, a praca wykonywana jest bez żadnego kierownictwa. Umowa o dzieło często jest wybierana przez freelancerów.

Przyjmujący zamówienie ma wykonać konkretne dzieło, na przykład napisać artykuł na stronę internetową. Umowa jest jednorazowa, a rozliczany jest jedynie rezultat. Taka umowa jest również zawsze odpłatna, jednak nie ma konieczności płacenia świadczeń. Pracownik ma pełną swobodę co do wykonywania dzieła w kwestii czasu, miejsca czy sposobu, może więc pracować zdalnie. To on ocenia sposób wykonania dzieła. Nie musi wykonać go osobiście, jednak ponosi odpowiedzialność za efekty.

Różnice między umowami

Umowa–zlecenie i umowa o dzieło to umowy cywilnoprawne, podlegające pod sąd cywilny, nie pod sąd pracy. Wykonujemy konkretne czynności w określonym czasie, nie podlegając ochronie zapewnionej przez kodeks pracy.
Umowa o pracę wydaje się najbardziej stabilną formą zatrudnienia, jest ona jednak zobowiązaniem wobec konkretnego pracodawcy na dłużej. Jeśli nie chcemy przywiązywać się do danej firmy, korzystniejsze mogą być umowy cywilnoprawne, które zresztą można zawiązywać z wieloma pracodawcami jednocześnie.
Umowy cywilnoprawne nie narzucają podporządkowania przełożonemu, co przypadnie do gustu zwłaszcza tym, którzy lubią samodzielnie organizować sobie sposób pracy i hierarchizować zadania.
Zawarcie umowy o pracę na ogół jest jednoznaczne z obowiązkiem przebywania w firmie, przez co często niemożliwe jest wykonywanie pracy w warunkach domowych. Praca zdalna tymczasem cieszy się coraz większą popularnością.
Trzeba zaznaczyć, że umowy cywilnoprawne mają poważne wady, jak brak urlopu czy dostępu do świadczeń typu zasiłku macierzyńskiego w przypadku umowy o dzieło. Zlecenie trzeba wykonać w określonym terminie niezależnie od tego, w jakich jesteś warunkach zdrowotnych – nie ma możliwości wzięcia L4. Przede wszystkim jednak umowa cywilnoprawna może zostać wypowiedziana w dowolnym momencie.
Studenci czy ci, którzy mają opłacane składki na podstawie zatrudnienia w innym miejscu, nie odczują problemu związanego z ubezpieczeniem – ich wynagrodzenie netto jest dzięki temu wyższe. Brak stabilnego zatrudnienia jest jednak problemem w razie potrzeby uzyskania kredytu.

Każda branża rządzi się swoimi prawami. Graficy–freelancerzy niechętnie podpisują umowy o pracę, korzystając raczej ze swobody zapewnianej przez umowy cywilnoprawne. Dobór umowy do warunków zatrudnienia ma kluczowe znaczenie dla poczucia bezpieczeństwa i komfortu z wykonywanej pracy, niezależnie od tego, jaki ma ona charakter. Zachęcamy dlatego do negocjowania formy zatrudnienia i zawartości umów.